Aurreko artikuluetan, industria-datuen balioa atzemateko estrategia baten beharrari (GAIA -X [URL GAIA-X, Europa eta hodeia – Sarean .eus]) eta datu eremuen [URL Datu Eremuak, aukerak eta erronkak – Sarean .eus] kontzeptuari buruz hitz egin dugu. Dena oso teorikoa dirudienez, gaur alde teknikoari helduko diogu: Datu eremuak nola eraiki eskura ditugun arkitekturak eta teknologiak erabiliz. Horretarako, gaur IDS deritzon teknologia aurkeztuko dut. Ez da nolanahiko teknologia, Euskadin sortutako BAIDATA [URL www.baidata.eu ] bezalako ekimenen oinarria baita, eta GAIA-X dakarren teknologia-pilako partaide da (adreilu bat bezala).

Oroigarri moduan, zer da “Data Eremu” bat? Hainbat eragilek datuak modu homogeneoan partekatzeko konfiantza eta segurtasuna ematen duten egiturak dira Datu Eremuak, gobernantza, antolamendu, lege eta teknika mekanismo konbinatuen bidez.

Konfiantza eta segurtasuna bermatzeko erreferentzia-ereduak sortzen dira, hala nola nazioarteko datu-espazioen erreferentziazko arkitektura-eredua, International Data Space Association-ek (IDS Elkartea) garatu eta Europar Batasunak babestutako ekimena.

Erreferentziazko arkitektura-ereduak arkitektura irekia du ezaugarri (kode irekiko software gisa argitaratzen dute kodea), fidagarria eta federatua sektoreen arteko datu-trukerako, subiranotasuna eta elkarreragingarritasuna erraztuz.

Horretarako IDS-RAM ereduak zenbait funtzio eta elkarrekintza estandarizatu ezartzen ditu, bost geruzako egitura baten bidez (negozioa, funtzionala, prozesua, informazioa eta sistema), segurtasunaren, ziurtagiriaren eta gobernantzaren ikuspegitik.

Negozio-geruzak rolak eta haien arteko elkarrekintza-ereduak definitzen ditu, kontratuak eta datuak erabiltzeko politikak barne. Zehazki, lau funtzio daude:

  • Funtsezko parte-hartzailea: datuak eskaintzen edo kontsumitzen dituen edozein erakunde.
  • Bitartekaria: konfiantzazko erakundeak eta bitartekariak, hala nola, artekariak, konpentsazio-zentroak, nortasun-hornitzaileak eta beste batzuk.
  • Zerbitzuen/softwarearen hornitzailea: parte-hartzaileei zerbitzuak eta/edo softwarea eskaintzen dizkieten enpresak.
  • Gobernantza-erakundea: ziurtagiri-erakundeak bezala; horiek funtsezkoak dira erakundeen gaitasunak bermatzeko eta konfiantza-ingurunea sortzeko. IDS elkartea bera ere atal honetan sartuko litzateke.

Eginkizun horiek sei betebehar-kategoriaz markatutako ekosistema batean daude erlazionatuta, geruza funtzionalean definituta. Betebehar kategoriak hauek dira:

  • Konfiantza, erabiltzaileen identitatea eta ziurtagiria kudeatuz lortzen dena.
  • Datuen segurtasuna eta subiranotasuna: autentifikazioa eta baimena, erabilera-politikak, konfiantza-komunikazioa eta ziurtagiri teknikoa.
  • Datuen ekosistema, datu iturrien deskribapena, datuen jarraipena eta metadatuetarako erabiltzen diren hiztegiak biltzen dituena.
  • Normalizazioa eta elkarreragingarritasuna, datu-trukeak arrakasta izan dezan beharrezko eraginkortasuna bermatzen duena.
  • Balio erantsiko aplikazioak, datuak eraldatu edo prozesatzeko aukera ematen dutenak.
  • Datuen komertzializazioa: fakturazioa, erabilera-murrizketak, gobernantza eta abar sartzen dira, datu-trukea monetizazio eta ordainketa-ereduekin egiten denean.

Prozesu-geruzak datu-espazioaren barruan gertatzen diren interakzioak jasotzen ditu, erabiltzailearen bizitza-zikloa barne. Horretarako, ziurtapen-erakunde batek emandako identitatea eskuratu eta datu-konektorea (instalatuko den osagai teknikoa) eskatu behar diote software-hornitzaile bati. Datuak trukatzeko eta datu-aplikazioak argitaratu eta erabiltzeko behar diren prozesuak ere definitzen ditu geruza horrek.

Informazio-geruzak informazio-eredua eta bateragarritasuna eta elkarreragingarritasuna errazteko erabili beharreko hiztegia azaltzen ditu, datu-trukea automatizatu ahal izateko. Hori definitzeko, RDF eskema batean oinarritutako ontologia bat erabiltzen da.

Azkenik, sistemaren geruzak datu eta zerbitzu arkitektura jakin bat esleitzen dio funtzio bakoitzari, betekizun funtzionalak bermatzeko.

Geruzen eta perspektiben abstrakzio horiei guztiei esker, datu-hornitzaileen eta datu-kontsumitzaileen artean datuak truka daitezke, software-konektore egokiak erabiliz, datu-katalogoak eta horien erabilera-baldintzak zehazten dituen metadatuen “broker” bat medio. Datuen tratamendurako aplikazioak zabaldu eta egindako transakzioen erregistroa (konpentsazio-gunea) egin daiteke, eta hori guztia parte-hartzaileen nortasuna bermatuz.

Gehiago jakin nahi? IDS-RAM 4.0 laster agertzear dago, eta lanak aurrera doaz elkartearen Github tokian:

https://github.com/International-Data-Spaces-Association

 

Ongi etorri IDS mundura!