Datuak, datuak, datuak… datuak etengabe sortzen dituen zibilizazioa gara. Etengabeko jarioa da. Zenbaitetan, erabilgarriak dira, beste hainbatetan, ordea, erabiliezinak. Batzuetan bitxitzat hartzen ditugu, beste askotan zarama moduan. “Datuak petrolio berria dira”, diote batzuk, “datuak ekonomia berri baten oinarria dira”, beste batzuek. Bai, nik ere berdina pentsatzen dut, baina horrela bada, nork ateratzen du benetako probetxua?  Non daude datu horiek? Nork gordeko ditu? Zergatik gordetzen ditu? 

Gaur egun gehienak GAFAM taldeko (Google, Apple, Facebook, Amazon eta Micosoft) enpresa estatubatuarrak dituzten datu-zentro handien zerbitzarietan daude gordeta, baina BATX (Baidu, Alibaba, Tencent eta Xiaomi) deritzonaren enpresa txinatar handiak nabarmentzen hasi dira. Enpresa guzti horiek Alemaniako BPGa baino kapitalizazio handiagoa dute, eta oso antzekoak dira. Horiek guztiak ekimen publiko-pribatuak dira, beren estatuek zuzenean edo zeharka lagunduak, bai zuzeneko inbertsio publikoengatik, bai inbertsio estrategikoen bidez beren negozioetara egindako injekzio handiengatik, baita lehiaketa publiko handiengatik ere, non, jakina, haiek bakarrik parte har dezaketen. Guztiek dibertsifikatzen dituzte adimen artifiziala oinarri duten teknologietan egiten dituzten inbertsioak, eta ez dago adimen artifizialik… daturik gabe!

Zer egiten dugu Europan? Orain arte oso gutxi. Enpresa horiekiko erabateko mendekotasuna sortu dugu, orain “hyperscalers” deiturikoak. Etorkizunean mendekotasun hori areagotu ez dadin, Europak “subiranotasun teknologikoa” izeneko bideari ekin dio pixkanaka. Datuak Babesteko Erregelamendu Orokorra (DBEO) bezalako legeekin eta negoziazioekin, enpresa horiek zergak ordaindu beharko dituzte beren bezeroak dituzten eta ez beren egoitzak dituzten EBko herrialdeetan. Horrez gain, 2021-ko martxoan, GAIA-X AISBL elkartea sortuko da. Belgikan kokatutako irabazi asmorik gabeko erakundea da GAIA-X AISBL, eta GAFAM/BATX taldeen enpresek hodeian konputatzeko eskaintzen dituzten zerbitzuen Europako mendekotasun osoaren alternatibak aurkitu nahi ditu. Kontua ez da haiekin lehiatu ahal izango den Europako enpresa bat sortzea, baizik eta Europan datu, zerbitzu eta hodei azpiegituren buruzko joko-arau batzuk sortzea, alternatibak ager daitezen, Europako datu horiek Europan duten balioaren zati bat atxikituz. 

Jatorrizko GAIA-X manifestoa, 2019ko urria

GAIA-X 2019ko udaren ondoren hasten da, Alemaniako eta Frantziako gobernuen ekimen gisa. 2020ko urtarrilean, ekimena Europan zabaltzen hasi zen, eta martxoan hodeian, adimen artifizialean edo datu-gobernu teknologiekin lotutako Europako proiektuetako bazkide batzuk aktiboki parte hartzera gonbidatuak izan ginen. Martxotik ekimena gorpuzten eta sendotzen ikusi dugu, eta lehen emaitzak eta erabilera-kasuak sortzen hasi dira, hasiera batean datuen erabileraren kontrolean eta zerbitzuen federazioan oinarrituta. GAIA-X AISBL eratzearekin batera, ekimena mailaz igo da, datu eta software-azpiegitura federatu bat sustatu eta errazteko, hodeian zerbitzu federatuak emateko, Europako balioetan oinarrituta, merkatu digital bakarraren subiranotasun digitala indartzeko, datuak partekatzeak ekar ditzakeen onurei aurrerapen jasangarria ahalbidetzeko eta datu-ekosistema bat sortzeko.

X: Datuak eta azpiegiturak.

Von der Leyen presidenteak, 2020ko irailaren 16ko EBren estatu-diskurtsoan, jakinarazi zuen Europako hodei federatua GAIA-X-ko arkitekturan oinarrituko dela. 

Zer espero dezakegu GAIA-X ekimenetik epe labur/ertainera?

1-Lehenik eta behin, erreferentziako arkitektura, hodeiko zerbitzuen benetako federazio bat ahalbidetuko duena, Europako arauei eta datuen subiranotasunaren printzipioei jarraituz.

2-Bigarrena, software asko. GAIA-X-erako garatzen ari den software guztiak lizentziamendu librea izango du. GAIA-X-ek sortuko dituen tresnak sinpleak izango dira, gaur egun merkatu horretan nagusi diren amerikar eta txinatar enpresek urtez urte zabaltzen eta hobetzen dituztenekin alderatuta; ezin da ukatu. Baina Europan eta Europarentzat egindako teknologiak izango dira, menpekotasuna gutxituz.

3-Hirugarrena, kontzeptu-probak industrian, logistikan, administrazioan, mugikortasunean, finantza-enpresetan… kontzeptu-proba ugari, teknologia garapenak balioztatzeko.

4-Azkenik, eta dena ondo badoa, gure enpresa, administrazio edo pertsonalak diren datuak eta zerbitzuak kudeatzeko alternatiba sendoak. 

Emiliano Zapatak esan zuen moduan “lurra, lantzen duenarentzat”. Datuak, sortzen dituenarentzat? Hala bedi. 

Gehiago jakin nahi? 

GAIA-X (ingelesez)

Ikertzailearen ikuspuntua, Leire Orue-Echevarria (gazteleraz)